Tadeusz Antoni Gajl
ur. w 1940 roku
w m. Wilno
Odznaczenie KWiS zostało nadane postanowieniem Prezydenta RP nr
171/2018
Biogram
Tadeusz Antoni Gajl w latach 1974 – 1981 był redaktorem graficznym miesięcznika „Kontrasty”, pisma społeczno-kulturalnego wydawanego w Białymstoku, w którym w latach 1980 – 1981 ukazywały się m. in. artykuły krytykujące socjalizm. Po wprowadzeniu stanu wojennego funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa skonfiskowali grudniowy numer „Kontrastów” i przeznaczyli go na przemiał, natomiast należący do „Solidarności” dziennikarze zostali urlopowani i objęci zakazem pobytu w redakcjach. Na fali zwolnień w redakcji „Kontrastów” pracę stracił także T. A. Gajl. Powodami zwolnienia była dotychczasowa linia programowa miesięcznika oraz postawy polityczne dziennikarzy tej redakcji. W lutym 1982 roku podczas przeszukania mieszkania T. A. Gajla zakwestionowano literaturę bezdebitową wydaną przed wprowadzeniem stanu wojennego. Podejrzewano, że może on angażować się w redagowanie nielegalnie wydawanego Biuletynu Informacyjnego NSZZ „Solidarność”. W sierpniu 1982 roku środowisko białostockich dziennikarzy zorganizowało protest przeciwko wyrzuceniu go z pracy. Każdy, kto podjąłby się sprawowania funkcji redaktora graficznego „Kontrastów”, byłby bojkotowany przez środowisko dziennikarskie i plastyczne Białegostoku. Protest miał na celu przywrócenie T. A. Gajla do pracy w miesięczniku. Wydawanie „Kontrastów” wznowiono w listopadzie 1982 roku, a opracowaniem graficznym pisma zajął się grafik z Warszawy. Po wprowadzeniu stanu wojennego i pacyfikacji kopalni „Wujek” w Katowicach, T. A. Gajl wystąpił z PZPR, odsyłając swoją legitymację partyjną z domalowanymi czarnym tuszem dziewięcioma kilofami górniczymi na znak liczby ofiar w kopalni „Wujek”. W latach 1983 – 1988 T. A. Gajl projektował oraz wykonywał prace graficzne i plastyczne na rzecz działającej w podziemiu białostockiej „Solidarności”. W 1983 roku cykl rysunków „Via Crucis” autorstwa T. A. Gajla został nagrodzony podczas pierwszej wystawy sztuki religijnej zorganizowanej w domu parafialnym przy kościele św. Rocha w Białymstoku m. in. przez Klub Inteligencji Katolickiej w ramach Dni Kultury Chrześcijańskiej. W 1985 roku T. A. Gajl wziął udział w ogólnopolskiej wystawie malarskiej poświęconej męczeńskiej śmierci ks. Jerzego Popiełuszki zorganizowanej w Białymstoku m. in. przez Krzysztofa Tura ze Związku Polskich Artystów Plastyków. W 1989 roku był jednym z redaktorów „Dobra Wspólnego” Gazety Wyborczej Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” Ziemi Białostockiej.
Biogram opracowano na podstawie:
- materiałów archiwalnych Instytutu Pamięci Narodowej
- publikacji:
- 1. B. Bujwicki, Mój rok 1980, Białystok 2013, s. 465-468, 488, 576;
- 2. B. Bujwicki, Wspomnienia [w:] Początki „Solidarności” w północno-wschodniej Polsce (1980 – 1981), pod red. T. Danileckiego, Białystok 2005, s. 121;
- 3. M. Kietliński, Białostocki drugi obieg wydawniczy 1980 – 1989, Białystok 2017, s. 158;
- 4. M. Kietliński, Historia białostockich „Kontrastów” 1965 – 1990, Białystok 2015, s. 17, 37 – 39;
- 5. M. Kietliński, Szkice do dziejów stanu wojennego w województwie białostockim, Białystok 2012, s. 54, 142;
- 6. M. Kietliński, Wybory do wolności, Białystok 2014, s. 48;
- 7. Władza i opozycja w stanie wojennym na Białostocczyźnie, opr. T. Danilecki, M. Kietliński, Białystok 2011, s. 173-174;
- 8. Województwo białostockie w ocenie SB 1980-1985. Wybór źródeł, opr. A. Malczyk, J. Markiewicz, Białystok 2011, s. 236, 337.